Kościół ewangelicki

Poszukiwania zdjęć i informacji dotyczących kościoła ewangelickiego w Powidzu, trwały bardzo długo. W końcu, dzięki pomocy ludzi o dobrych sercach, zainteresowanych historią - udało się. Kościół stał w miejscu obecnego Sklepu Polskiego, przy skrzyżowaniu ulic: Kolejowej i Wojska Polskiego. Z opowiadań starszych mieszkańców Powidza wyłania się obraz niewielkiej budowli, z twardej (klinkierowej) cegły, z małym dzwonem/dzwonkiem. W czasie II wojny światowej, odbył się w nim jeszcze ślub niemieckiego oficera. Po wojnie w kościele znajdował się magazyn zboża, który został rozebrany w połowie lat 60. 

 

Najpewniejsze informacje pochodzą z książki Marka Szczepaniaka „Od Skoków do Laskowa. Z dziejów parafii ewangelicko-unijnych gnieźnieńskiego okręgu kościelnego” z 2010 roku. 

„Na terenie ewangelickiej parafii w Witkowie znajdowało się miasto Powidz, będące w latach 1793 – 1815 powiatowym centrum administracyjnym okolicy. Bezpośrednio po ponownym włączeniu Powidza do Prus, w wyniku decyzji kongresu wiedeńskiego, w mieście mieszkało 30 luteran. Do końca lat pięćdziesiątych XIX w. liczba rodzin ewangelickich mieszkających w mieście i w okolicznych wsiach wzrosła do 60. Ze względu na ich potrzeby 27 IV 1859 r. utworzono w Powidzu filię gminy ewangelickiej w Witkowie. Obsługiwał ją pastor z Witkowa – Carl Roehl, a po nim jego następcy. Filia w Powidzu obejmowała m.in. Powidz, Wylatkowo, Słoszewo, Rzymachowo, Przybrodzin. Równocześnie przystąpiono wówczas do budowy kaplicy w Powidzu, ale w 1863 r. prace zostały przerwane, z uwagi na toczące się za pobliską granicą rosyjską powstanie styczniowe. 

W 1888 r. przyłączono do powidzkiej gminy filialnej wsie: Kręglicka, Zielątkowo, Rudunek, Polanowo, Studzieniec, Ługi i Charbin. Gminę wyznaniową tworzyło łącznie 385 ewangelików unijnych. Od listopada 1887 r. trwały starania o utworzenie odrębnej parafii w Powidzu. W sprawę zaangażował się m.in. landrat powiatu witkowskiego, von Zawadzki. Podkreślano, że parafia Witkowo jest bardzo rozległa. Wyliczano, że Powidz od Witkowa oddalony jest o 17 km, a od Strzałkowa o 11 km. Ostatecznie z dniem 1 IV 1893 r. utworzono w  Powidzu filię ewangelickiej parafii w Witkowie.

W 1898 r. powstał w Powidzu niewielki kościół ewangelicki. Już wkrótce okazał się on niewystarczający na potrzeby miejscowych wiernych. Nową świątynię w stylu neogotyckim wybudowano w 1922 r. W dniu 1 IV 1943 r. gmina filialna w Powidzu obchodziła uroczyście 50-lecie swego istnienia.

W kaplicy powidzkiej po II wojnie światowej zorganizowano zsyp zboża. Rozebrana została w latach sześćdziesiątych XX w.

 

W Witkowie funkcję pastora pełnili:

1. Johann Gotlieb Bothe, (…). Zmarł w 1813 r.

2. Carl Gottfried Roehl, urodzony w 1786 r. w Grodzisku (…). Zmarł po 59 latach sprawowania urzędu, 29 V 1872 r. W latach następnych urząd pastora sprawowali w zastępstwie: Nathaniel Bernard Böttcher (1869 – 1870), Wilhelm Johann Schulz (1870 – 1871), Waldemar Kűhn.

3. Johann Friedrich Albert Frischbier, urodzony w 1844 r., zmarł w 1902 r.

4. Willibald Woit, urodzony 15 V 1870 r. Urząd w Witkowie sprawował do 1921 r.

5. Otto Cornels, urodzony 15 III 1893 r. Zmarł 1 VI 1971 r. 

 

W Ruchocinie, na terenie gminy kościelnej w Witkowie mieścił się dom dziecka, w którym pracowali duchowni ewangeliccy:

1. Paul Stache, urodzony 20 VIII 1869 r., pracował w Ruchocinie w latach 1899 – 1903.

2. Friedrich Matthies, urodzony 17 IX 1871 r. duchownym był od 29 III 1901 r., w Ruchocinie pracował w latach 1903 – 1910. Zmarł w 1914 r.

3. Johannes Kupfernagel, urodzony 25 V 1866 r., w Ruchocinie był w latach 1910 – 1918.

4. Franz Ruhnke, urodzony 2 V 1880 r., w Ruchocinie był w latach 1918 – 1921, następnie w Ewangelickim Towarzystwie Wychowawczym.

 

Na terenie parafii w Witkowie znajdowało się dziewięć cmentarzy ewangelickich: w Chłądowie, Ćwierdzinie, Gorzykowie, Głożynach, Karsewie, Mielżynie, Nowej Wsi, Ruchocinie i Witkowie przy ul. Cmentarnej. Na cmentarzu w Witkowie ostatni pogrzeb odbył się 27 V 1947 r. W latach 1945 – 1947 nieliczne pochówki ewangelickie miały miejsce także na cmentarzach w Karsewie i Ruchocinie. Pozostałe cmentarze nie były w tym czasie użytkowane. Na terenie filialnej gminy w Powidzu znajdowały się cmentarze ewangelickie w Polanowie, Powidzu i dwa w Wylatkowie (w tym jeden przy lesie). Ten drugi nie był użytkowany już w latach trzydziestych XX w. Ostatni pochówek odbył się w tym miejscu w 1929 r. Cmentarz w Powidzu jako jedyny w okolicy pozostał otwarty po 1957 r. Dziś, podobnie jak pozostałe, jest całkowicie zdewastowany”.